Kara umowna w umowach leasingowych
Kara umowna to suma pieniędzy, przewidziana na pokrycie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Kara umowna może być zastrzeżona tylko i wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań niepieniężnych. Odmienne postanowienia umowne są nieważne.
Zasady ogólne - kara umowna
Zgodnie z Kodeksem Cywilnym:
Art. 483. § 1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). § 2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
Art. 484. § 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. § 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Art. 485. Jeżeli przepis szczególny stanowi, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego dłużnik, nawet bez umownego zastrzeżenia, obowiązany jest zapłacić wierzycielowi określoną sumę, stosuje się odpowiednio przepisy o karze umownej.
Kary umownej nie można natomiast stosować przy zobowiązaniach pieniężnych. Świadczenia pieniężne to takie, których wartość wyrażona jest w pieniądzu. Najczęściej występujące w obrocie gospodarczym zobowiązania pieniężne to umowa sprzedaży, umowa pożyczki, umowa najmu, umowa o dzieło, umowa leasingu. Przykładowo, za brak zapłaty w terminie nie można żądać kary umownej. Wierzyciel może żądać wyłącznie odsetek oraz kosztów windykacji, w tym ryczałtu (zryczałtowana opłata za koszty odzyskania należności to 40 euro rekompensaty - według ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która obowiązuje od 28 kwietnia 2013 r.).
Jeśli dłużnik zwleka z zapłatą świadczenia pieniężnego wtedy wierzycielowi należą się odsetki za opóźnienie. Odsetki należą się nawet wtedy gdy wierzyciel nie poniósł szkody a opóźnienie nastąpiło z przyczyn, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Natomiast gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność za opóźnienie wtedy oprócz odsetek musi zapłacić odszkodowanie.
Jak już wspomniano, kara umowna może dotyczyć wyłącznie zobowiązań niepieniężnych, co potwierdza jednoznaczne stanowisko Sądu Najwyższego. Jako wzorcowy można przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2005 r., V CK 90/05, zgodnie z którym zastrzeganie kary umownej w zakresie zobowiązań pieniężnych jest niedopuszczalne, pozostaje, bowiem w wyraźnej sprzeczności z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, zatem tego rodzaju postanowienie umowne jest z mocy art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego bezwzględnie nieważne. Jak bowiem wynika z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, kara umowna może być zastrzeżona na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, a takiego charakteru nie ma zobowiązanie którego przedmiotem jest zapłata. Natomiast przepis art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego wyraźnie określa, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
Miarkowanie kary umownej w umowach leasingowych
Zgodnie z art. 484. § 2. KC: „Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.”
Co ważne, sąd nie ma obowiązku miarkować kary. W każdym przypadku bada się przesłanki w zakresie działania dłużnika, zaniedbań, niedochowania staranności i wysokość poniesionej przez wierzyciela szkody oraz wysokości spłaty zobowiązania przez dłużnika (np. dłużnik wykonał umowę w 90%). Najczęściej kara umowna – jeśli jest miarkowana – nie jest mniejsza od wysokości szkody, co wynika z jej funkcji kompensacyjnej.
Kara umowna w umowie leasingu
Najczęściej kary umowne w umowach leasingowych zastrzegane są w następujących okolicznościach:
- bezumowne korzystanie z przedmiotu leasingu (korzystanie z przedmiotu leasingu przez korzystającego po rozwiązaniu / wypowiedzeniu umowy leasingu przez finansującego);
- opłata za rozwiązanie umowy leasingu
- opłata za wznowienie umowy leasingu
Finansujący / leasingodawca nie może zastrzec kary umownej na okoliczność nieterminowej płatności lub opóźnienia w płatności.
Opłata za rozwiązanie umowy leasingu może mieć charakter kary umownej lub być ustalona przez strony umowy w tabeli opłat i prowizji.
Najczęściej występująca w umowach leasingu kara umowna dotyczy tzw. korzystania z przedmiotu leasingu przez korzystającego po wypowiedzeniu umowy i może wynosić przykładowo 0,5% ceny nabycia przedmiotu leasingu - za każdy dzień opóźnienia. Niezależnie od tego – jeśli zastrzeżono w umowie, finansujący może żądać odszkodowania na zasadach ogólnych.
Tego rodzaju zapis jest zgodny z prawem a naliczona kara umowna może być ewentualnie miarkowana albo na etapie negocjacji z wierzycielem albo na etapie sądowym.
Podstawa prawna:
Kodeks cywilny: art. 483, art. 484, art. 485, art. 58.
Słowa kluczowe: kara umowna, zobowiązania pieniężne, odszkodowanie, zobowiązania niepieniężne, odsetki umowne, kara umowna za zwłokę, zastrzeżenie odsetek umownych, odsetki ustawowe
W przypadku wystąpienia problemów w obsłudze umowy leasingowej zapraszamy do kontaktu z naszymi prawnikami.
Artykuł przygotowany przez serwis: www.strefaleasingu.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone.